Kính
thưa các thầy cô và các bạn học sinh thân mến!
Nước Việt Nam ta có 54 dân tộc anh em cùng sinh sống trên dải đất
hình chữ S, do đó phong tục Việt Nam vô cùng đa dạng và phong phú. Để giúp các
bạn đọc nhỏ tuổi có thêm tư liệu tìm hiểu về những phong tục, tập quán lâu đời
của dân tộc, thư viện trường THCS Phúc Lợi trân trọng giới thiệu cuốn
sách “Việt Nam phong tục” của tác giả Phan Kế Bính.
Phan Kế Bính (1875 - 1921) hiệu là Bưu Văn, bút hiệu Liên Hồ Tử là
một nhà báo, nhà văn nổi tiếng của Việt Nam đầu thế kỉ XX. Ông sinh tại làng
Thụy Khuê, huyện Hoàn Long, tỉnh Hà Đông (nay thuộc phường Thụy Khuê, quận Tây
Hồ, Hà Nội). Một số tác phẩm tiêu biểu của ông gồm: Việt Nam phong tục, Việt
Hán văn khảo, Hưng Đạo Đại Vương….
Cuốn
sách “Việt Nam phong tục” do nhà xuất bản Văn học tái bản năm
2022, sách dày 438 trang, được in trên khổ giấy 13,5x20,5 cm. Đây là tác phẩm
nổi tiếng nhất của Phan Kế Bính, một công trình nghiên cứu công phu về những
phong tục, tập quán lâu đời của dân tộc. Tác phẩm được chia làm 3 thiên tương
ứng với 3 thiết chế đặc đặc trưng cấu thành nên một xã hội truyền thống theo
thứ tự từ thấp đến cao.
- Thiên thứ nhất: Nói về phong tục trong gia
tộc gồm 17 chương nói về chữ hiếu, đạo làm con, anh em trong gia
đình, cách đối đãi.
- Thiên thứ nhì: Nói về phong tục hương đảng gồm
34 chương nói về phong tục thờ cúng, lễ hội, đám tiệc.
- Thiên thứ ba: Nói về phong tục xã hội gồm
47 chương nói về thứ bậc, nghề nghiệp, vui chơi trong xã hội xưa.
Là một nhà Nho uyên bác mang tư tưởng tân tiến, tác giả không chỉ
mô tả từng tập tục, mà còn lần về gốc tích cái tục ấy, nhìn nhận, đánh giá để
xem nó hay hay dở, từ đó “xét điều gì quá tệ mà bỏ bớt đi, rồi lâu mới đem cái
tục hay mà bổ hết cho các tục dở. Còn tục mà là quốc túy của ta thì ta cứ giữ
lấy”. Những phong tục, tập quán đã có tuổi hàng trăm năm đã thực sự sống lại
trong ngòi bút tài tình của nhà văn, nhà báo Phan Kế Bính. Đọc “Việt Nam phong
tục” ta không chỉ hiểu hơn về phong tục Việt mà còn thấy ở đó như chứa cả một
vùng kí ức, hoài niệm.
Nói về Tết Nguyên Đán, Phan Kế Bính viết “Mồng
một đầu năm là Tết Nguyên Đán. Tết này ăn to hơn cả tết trong một năm. Trước
nửa tháng Tết, nhà nào nhà ấy đã rộn rịp sắm Tết.” Cái Tết xưa được ghi lại
thật trọn vẹn với những hình ảnh đặc trưng như “thầy đồ viết câu đối”,
“các người đi buôn bán hoặc đi làm ăn xa xôi, đâu cũng nghỉ việc để về nhà ăn
Tết”, “cây nêu, câu đối đỏ”, “Các phong tục ngày Tết cũng được tác giả,
ghi lại đầy đủ từ tục dọn dẹp nhà cửa đón Tết đến tục cúng giao thừa và các tập
tục trong cả 3 ngày Tết: như làm cỗ cúng Gia Tiên, xông đất, mừng tuổi, chúc
Tết… Tác giả viết: “sáng mồng một Tết thì làm cỗ cúng Gia Tiên, và cúng cả Thổ
Công, Táo Quân, Nghệ Sư…cỗ bàn to nhỏ thế nào cũng được, nhưng làm sao cũng
phải có bánh chưng, cá kho, giò, chả, dưa hành, thịt bò mới ra cỗ Tết”, “cúng
gia tiên xong thì con cháu ra mừng tuổi ông bà cha mẹ, lạy hai lạy. Ông bà cha
mẹ mừng cho con cháu mỗi đứa một vài xu hoặc một vài hào, gọi là tiền mừng
tuổi”.
Một trong những điểm mạnh của Phan Kế Bính là ông không
chỉ vẽ lại một bức tranh tổng thể về phong tục Việt Nam mà còn “phản biện” đối
với các phong tục đã tồn tại qua hàng thế kỷ. Đọc công trình này của Phan Kế
Bính, chúng ta không chỉ có cơ hội hiểu thêm mà còn được khơi gợi, nghĩ tiếp,
nhìn lại và nghĩ lại về phong tục Việt Nam. Cuốn sách ra đời hơn 100 năm trước,
nhưng cho đến thời điểm này vẫn là một trong những công trình khảo cứu có giá
trị bậc nhất về các phong tục tập quán trên đất nước ta và nhiều vấn đề Phan Kế
Bính nhắc đến vẫn nóng hổi tính thời đại.
Là học sinh - thế hệ trẻ tương lai của đất nước, chúng em
thấy mình cần ý thức được vai trò, ý nghĩa vô cùng quan trọng của bản sắc văn
hóa dân tộc để nâng cao tinh thần gìn giữ những giá trị tốt đẹp này; tích cực
rèn luyện lối sống lành mạnh, giữ gìn, phát huy những phong tục, tập quán tốt
đẹp của dân tộc; đồng thời lên án, phê phán những hành vi làm mai một bản sắc
dân tộc, có thái độ đấu tranh mạnh mẽ để bài trừ và tẩy chay những cổ tục lạc
hậu.
Xin trân trọng giới thiệu tới các thầy
cô giáo và các em.